Kasturya Sinagogu

Makedonya’nın Kastoria kentinden dönemin din bilgini Matatya Tamar öncülüğünde bu bölgeye yerleşen birkaç Sefarad Musevisi aile tarafından kuruldu.

Fatih Sultan Mehmet döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Kapasitesi 150 kisidir.
1801 de onarım görmüştür. Bugün yalnızca, avlusunun giriş kapısı ayakta kalmaktadır. Bu kapı üzerinde bulunan yazıtta, 1893 yılında ana binanın; 1865 yılında ise Midraş denen dini okulun bir onarım geçirdiği yazılıdır.

Sinagogun bulunduğu yer Tekfur Sarayı Bölgesi olarak geçer ve Balat civarında yaşayan Yahudilerin uzun dönem en varlıklı kesiminin de yaşadığı bölgedir.

Sinagog 1930’lu yıllarda önemli bir restorasyon geçirmiş hatta o dönem sinagoga 1937’de elektrik getirilmiştir. 1970’lere kadar burada Yahudi yaşamı devam etmiştir. Daha sonra cemaatin daha çok Galata bölgesine doğru gitmesiyle birlikte yavaş yavaş, sinagogun cemaati zaman içerisinde yok olmaya başlamıştır. Böylece sinagog kendi haline terkedilmeye başlamıştır.

Sinagog 1987 yılında Korunması Gerekli Kültür Varlığı olarak tescil edildi. 1992 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden kiraya verildi. Kiracılar ise sinagogu, bulunduğu alanı otopark yapmak için iş makineleriyle yıktı. Geriye ise duvarlar ile tarihi kapı kaldı. Sinagogdan geriye kalan tarihi kapı da, 21 Mart 2021 tarihinde kimliği belirsiz kişiler tarafından ateşe verildi, çevresi de harabeye döndü.

Maalesef buraya ısınma amacıyla girdiği söylenen bazı gençler, gece vakti ateş yakmışlar, ardından da kapı alev almıştır. Etraftakiler şans eseri bunu görmüşler, nce kendi imkanlarıyla yangına müdahale etmeye çalışmışlar, ardından da itfaiye gelip yangını söndürmüştür.

Acil bir önlem olarak, tekrardan böyle bir üzücü hadise yaşanmasın diye hızlıca kapatmayı denediler. Ama bu tabii geçici bir önlem oldu.

Kasturya Sinagogu, geçtiğimiz yıllarda Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredildiğinde, eylül 2020’de restorasyon çalışmalarına başlanmıştı. Kazı çalışmalarıyla tarihi sinagog binasının bazı temel kalıntıları ile birlikte uzun yıllar toprak altında kalmış olan duvarlardan parçalar ortaya çıkarılmıştı.

Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalar bittiğinde ise Sinagogun, kültür merkezi olarak kullanılması planlanıyordu.

Fakat tarihi sinagog restorasyon çalışması yeniden terk edildi. Bunun üzerine etrafına yapılan duvar yıkılmaya başlandı ve hatta sinagogun son ayakta kalan kısmı olan kapısının yanında ateş yakıldığı bilgisi de alınmaya başlandı.

Sinagog ve ek yapıların temel kalıntıları her türlü tahribata açık. Vakıflar İdaresi’nin kontrolünde yürütülen çalışma durduysa bile, korumanın sürmesi gerekli.

Tarihi Kasturya Sinagogu’nun kapısını kim veya kimlerin ateşe verdiği, olayda kasıt olup olmadığı incelenirken, hemen söndürülen yangının çevredeki tinerci çocuklar tarafından çıkarıldığı iddia edildi.